ديگ بخار يا بويلر (به انگليسي: Steam Boiler) عبارت است از يك مخزن بسته كه در آن بخار آب جهت استفاده در خارج از آن توسط گرماي ناشي از احتراق سوخت توليد مي‌شود. داخل ديگ بخار شامل دو بخش طرف آتش و طرف آب است. سطح گرمايي ديگ بخار به مجموع كليه سطوح در طرف آتش ديگ بخار اطلاق مي‌شود. تمام بخش‌هاي داخلي و تحت فشار يك ديگ بخار از آلياژهاي آهني ساخته مي‌شوند. ديگهاي بخار از نظر نوع جنس به دو دسته چدني و فولادي تقسيم‌بندي مي‌شوند. ديگ بخار چدني براي توليد بخار كم فشار ساخته مي‌شود و به همين دليل بيشتر در مواردي نظير سيستم‌هاي گرمايش مركزي استفاده مي شود. اكثر ديگهاي بخار از نوع فولادي هستند.
انواع ديگ بخار
- ديگهاي لوله آبي (به انگليسي: water-tube boiler)
در بويلر نوع Fire tube لوله‌هاي جريان كه از مقداري لوله موازي و متصل تشكيل شده در معرض گازهاي حاصل از كوره قرار داده مي‌شوند. سپس لوله‌ها از ميان بدنه بويلر كه آب تغذيه را هم شامل مي‌شوند گذر مي‌كنند كه در نتيجه توسط آب پوشيده مي‌شوند.
- ديگهاي لوله آتشي (به انگليسي: fire-tube boiler)
در يك بويلر نوع Water tube شرايط برعكس نوع Fire tube است.
ديگ لوله آبي
همگام با توسعه صنعت در قرن گذشته، استفاده از ديگهاي بخار با فشار بالا ضرورت پيدا كرد و بنا به دلايلي، گاهي نيز انفجارهاي مصيبت باري به همراه داشته‌است. آن روزها ديگهاي بخار شامل ظروف تحت فشار با قطرهاي زيادي بود كه تحت فشار داخلي، دچار تنشهاي انبساطي در ديواره‌هاي اين ظروف مي‌گرديد. مقدار اين تنش به نام تنش حلقه‌اي معروف است. بهترين راه براي جلوگيري از بروز اين مشكل كاهش قطر ظرف تحت فشار است كه اين امر اساس كار ديگهاي لوله– آبي است. در اين ديگ‌ها آب، درون لوله‌ها جاري است و گازهاي داغ در سطح خارجي لوله‌ها جريان دارند. ديگهاي لوله آبي متشكل از ظروفي به نام درام هستند كه توسط لوله به يكديگر متصل شده‌اند. آب در درون لوله‌ها گردش كرده و گازهاي داغ از اطراف لوله‌ها عبور مي‌كنند. مهم‌ترين مزيت ديگهاي لوله آبي آزادي در افزايش ظرفيت ساخت آنهاست. ديگهاي لوله آبي مي‌توانند تا ظرفيت نيم تن در ثانيه بخار با فشار ۱۶۰ اتمسفر و دماي۵۵۰ درجه سانتي‌گراد توليد كنند. البته ديگهاي لوله آبي به صورت پكيج و در ابعاد كوچك‌تر نيز ساخته مي‌شوند كه در صنايع نفت و پتروشيمي كاربرد فراوان دارند.
در ظرفيت هاي بالاتر از 20 مگاوات از انواع ديگ بخار لوله آبي (واترتيوب) استفاده مي شود. در اين نوع ديگ بخار ، آتش لوله هاي آب را احاطه كرده و سبب گرمايش آب و تبخير آب داخل لوله ها مي شود؛ بخار حاصله در محفظه بالايي در نظر گرفته شده جمع شده و به مصرف مي رسد.[۱]
ديگ لوله آتشي
اين نوع ديگهاي بخار معمولاً، شامل بدنه اصلي، صفحه - لوله‌هاي جلو و عقب، كوره و اتاقك برگشت مي‌باشد كه پس از مونتاژ و جوشكاري ابتدا كامل مورد آزمايش‌هاي غير مخرب (پرتونگاري، اولتراسونيك، مايع نافذ و…) قرار گرفته و سپس عمليات تنش‌گيري آنها در كوره مخصوص انجام مي‌گيرد.
منبع : ويكي پديا